Problem użytkowania wieczystego od lat przewija się w dyskusjach toczonych w gronie specjalistów od gospodarki nieruchomościami. Rzeczoznawcy majątkowi, którzy zostali  zobowiązani przez ustawodawcę do określania wartości nieruchomości dla potrzeb aktualizacji wysokości opłat rocznej z tytułu użytkowania wieczystego, posiadają najprawdopodobniej najpełniejszy obraz sytuacji związanej z przesłankami warunkującymi przystawalność istnienia tego prawa w dzisiejszych realiach społeczno-gospodarczych. Nie wdając się w szczegółowe rozważania należy przyjąć, iż istnieje powszechne przekonanie o potrzebie zreformowania tego prawa bądź jego likwidacji związanej z przekształceniem w prawo własności. Poniżej chciałbym przedstawić pomysł, który mógłby doprowadzić do realizacji takiego procesu, przy czym byłby on skorelowany z równoczesną wypłatą odszkodowań reprywatyzacyjnych.

W wyniku realizacji doktryn komunistycznej na gruncie polskim w latach czterdziestych XX wieku doszło do wytworzenia nowej sytuacji prawnej, która skutkowała między innymi redefinicją dotychczasowego zakresu znaczeniowego prawa własności, jak również powstaniem nowych praw rzeczowych lepiej przystających do zarządzania nieruchomościami w państwie socjalistycznym.  Klasycznym przykładem takiego prawa, które po różnych etapach ewolucji zostało ostatecznie skodyfikowane ustawą o gospodarce terenami w miastach i osiedlach z 1961 r. jest użytkowanie wieczyste. Powstało ono jako odpowiedź ustawodawcy na pojawiające się problemy powstałe w związku z wyłonieniem się olbrzymiej masy własności państwowej, będącej efektem przewłaszczeń nacjonalizacyjnych. Utworzono konstrukcję, która umożliwiała zachowanie prawa własności w obszarze domeny państwowej, a z drugiej strony dawała możliwość korzystania z rzeczy i pobierania korzyści innym podmiotom w długim, ściśle określonym czasie. Z uwagi na to, że instytucja ta przetrwała i wciąż istnieje na gruncie ustawodawstwa III RP, pojawiają się problemy jej nieprzystawalności do aktualnie panujących porządków społeczno – gospodarczych, gdyż u podstaw powołania takiej konstrukcji leżały przesłanki ideologiczne doktryny komunistycznej, dlatego pojawiają się koncepcje formułowane przez specjalistów z obszaru nauki prawa  i polityki wzywające do likwidacji bądź istotnej zmiany regulacji użytkowania wieczystego.

Tomasz Luterek